درمان سرطان خون با ژن درمانی امکان پذیر است؟ ژن درمانی اولین بار در بریتانیا جهت درمان یک بیمار نوجوان مبتلا به سرطان خون استفاده شد و امیدواری‌های بسیاری را جهت درمان سایر سرطان‌هایی که در کودکان شایع می‌باشد ایجاد کرده است. این نوجوان 13 ساله مبتلا به سرطان خون تحت شیمی درمانی و پیوند مغز استخوان قرار گرفته بود اما نتایج درمان موفقیت آمیز نبود. دانشمندان با تزریق سلول‌های T اهدایی تغییر یافته با فناوری‌های جدید توانستند بهبودی را به این نوجوان بازگردانند. این درمان در واقع یک روش نوین و شگفت انگیز در پزشکی محسوب می‌شود.
در ادامه به توضیحاتی در مورد ارتباط سرطان خون و ژنتیک و ژن درمانی سرطان خون می‌پردازیم.
ارتباط سرطان خون و ژنتیک
لوسمی یا سرطان خون بیماری است که معمولاً سلول‌های T گلبول‌های سفید را درگیر می‌نماید. زمانی که این سلول‌ها به درستی رشد نکنند و رشد آنها با سرعت بالایی همراه باشد منجر به اختلال در رشد سایر سلول‌های خونی در بدن می‌شود. این رشد کنترل نشده در مغز استخوان اتفاق می‌افتد. برخلاف سایر انواع سرطان‌ها، سرطان خون منجر به تشکیل تومور نمی‌شود و در تصویربرداری‌های اشعه ایکس و یا سی‌تی اسکن قابل تشخیص نمی‌باشد.
سرطان خون در بعضی موارد می‌تواند به صورت ارثی منتقل شود. روش‌های مختلفی برای انتقال ژنتیکی سرطان خون وجود دارد، اما اکثر انواع سرطان خون به صورت ارثی منتقل نمی‌شوند. بعضی از انواع سرطان خون می‌توانند به طور معمول از والدین به فرزندان منتقل شوند و بعضی با عوامل دیگر برای ایجاد سرطان همراه شوند.
انواع مختلفی از سرطان خون وجود دارد که برخی از آنها در کودکان و برخی دیگر در بزرگسالان شیوع دارد.
بیشتر بخوانید: معلولیت ژنتیکی
علت ایجاد سرطان خون
زمانی که جهش در DNA یک سلول در مغز استخوان اتفاق بیفتد می‌تواند موجب تکثیر سلول‌های خونی به صورت غیرقابل کنترل شود. تمام سلول‌هایی که از این سلول جهش یافته ایجاد شوند دارای ژن جهش یافته بوده و این چرخه ادامه پیدا می‌نماید.
علت اصلی جهش در سلول‌هایی که منجر به تشکیل سلول‌های خونی سرطانی می‌شوند هنوز به طور کامل شناخته نشده است اما عواملی که ممکن است موجب افزایش ابتلا به سرطان خون شوند عبارتند از:
- پرتو درمانی در گذشته
- سیگار کشیدن
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مانند بنزن، فرمالدئید
- برخی از اختلالات ژنتیکی
- سابقه سرطان خون در یکی از اعضا خانواده
بیشتر بخوانید: آیا اعتیاد ژنتیکی است؟
درمان‌های رایج جهت درمان سرطان خون
درمان‌های رایج برای سرطان خون عبارتند از:
- شیمی درمانی: معمولاُ همراه با تزریق داروهایی جهت از بین بردن سلول‌های سرطانی و یا جلوگیری از تکثیر آنها انجام می‌شود.
- ایمونوتراپی: با استفاده از داروهایی سیستم ایمنی تقویت می‌شود تا سلول‌های سرطانی را شناسایی کرده و با آنها مبارزه نمایند.
- درمان هدفمند: به بخش‌هایی از سلول سرطانی حمله کرده و از تکثیر سلول‌های سرطان خون جلوگیری می‌نماید.
- پرتودرمانی: با استفاده از اشعه‌های قوی سلول‌های سرطان خون را از بین برده و یا از رشد آنها جلوگیری می‌نماید.
- پیوند سلول‌های بنیادی و یا مغز استخوان: در این روش سلول‌های خون ساز سرطانی که توسط شیمی درمانی و یا پرتو درمانی از بین رفته‌اند با سلول‌های خون ساز جدید و سالم جایگزین می‌شود. این سلول‌ها ممکن است قبل از شیمی درمانی از خود بیمار تهیه شود و یا از یک اهدا کننده استفاده شود.
- ژن درمانی
ژن درمانی سرطان خون چیست؟
ژن درمانی جدیدترین روش در درمان بیماری سرطان خون می‌باشد که با اصلاح و یا تغییر در بیان ژن و یا تغییر ویژگی‌های بیولوژیکی سلول‌های زنده در جهت درمان برخی از بیماری‌های ژنتیکی، سرطان‌ها و یا بیماری‌های عفونی کاربرد دارد.
ژن درمانی با مکانیسم‌های مختلفی عمل می‌نماید:
- جایگزین کردن ژن مولد بیماری با نسخه‌ی سالم ژن
- غیرفعال کردن ژنی که به درستی کار نمی‌کند.
- ایجاد ژن جدید و یا اصلاح شده به بدن جهت درمان بیماری
ژن درمانی به صورت مهندسی ژنتیک و تغییر مولکول DNA جهت حمل ژن‌های درمانی به سلول‌های سرطانی و یا به صورت ناقل ویروسی و ناقل باکتریایی کاربرد دارد اما در بیماری‌هایی مانند سرطان خون از فناوری ویرایش ژن انسان با هدف ویرایش ژن، مختل کردن فعالیت ژن بیماریزا و یا ترمیم ژن جهش یافته استفاده می‌شود. در این روش سلول‌های بدن بیمار خارج شده و پس از اصلاح ژنتیکی که اغلب با ناقل ویروسی انجام می‌شود به بدن بیمار بازگردانده می شود.
استفاده از ژن درمانی در درمان بیماری سرطان خون مورد تائید سازمان جهانی غذا و دارو قرار گرفته است. این روش درمان به عنوان نقطه عطفی در درمان بیماری‌های مانند سرطان خون و انواع سرطان‌های دیگر می‌باشد و انتظار می‌رود روش‌های درمانی در آینده با استفاده از این درمان به کلی متحول شده و تغییرات چشمگیری را در درمان انواع سرطان‌های شاهد باشیم.
روش تخصصی که در درمان سلول‌های سرطانی خون با ژن درمانی به کار می‌رود بدین صورت است که سلول‌های خونی از یک اهدا کننده سالم جمع آوری شده و سپس به گونه‌ای ویرایش می‌شود که بتوانند سلول‌های سرطانی در خون را از بین ببرند.
ژن درمانی روشی نوین بوده که کمتر از 1 دهه است که برای استفاده در درمان سرطان خون مورد استفاده قرار گرفته است و در اکثر موارد نتایج مثبتی را به همراه داشته است و بیماران به صورت کامل بهبودی را تجربه نموده‌اند اما لازم است تحقیقات بیشتری در زمینه‌ی این روش درمانی جهت استفاده گسترده برای تمام بیماران انجام شود.
منابع:
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/4365-leukemia
https://www.fda.gov/vaccines-blood-biologics/cellular-gene-therapy-products/what-gene-therapy