اختلال نقص توجه (ADHD) و ژنتیک بیشتر در خانواده‌هایی که یکی از والدین دچار آن اختلال هستند مطرح است. پدر، مادر، خواهر یا برادری که اختلال بیش فعالی داشته باشد، توجه کنند که ممکن است به صورت ژنتیکی در فرزندان دیگر هم این موضوع دیده شود. احتمال منتقل شدن این اختلال از طریق ژنتیک حدود 30 درصد بوده و به طور کامل نمی‌توان انتقال آن را فقط از طریق ژنتیک دانست.
آیا بیش فعالی ژنتیکی است؟
طبق تحقیقاتی که محققان در زمینه اختلال نقص توجه (ADHD) و ژنتیک انجام داده‌اند، می‌توان گفت بزرگ‌ترین فاکتور در تعیین بیش فعالی، ژن‌ها هستند. البته نمی‌توان به صورت صددرصد اطمینان حاصل کرد که علت این اختلالات از ژنتیک است. با این حال در خانواده‌هایی که افراد نزدیک از جمله اجداد آن‌ها دچار اختلال بیش فعالی باشند، احتمالا 30 درصد این اختلال به نسل‌های بعد منتقل می‌شود. ممکن است اختلال نقص توجه هم مانند بیماری‌های دیگر که از طریق ژن به افراد می‌رسد، عامل ژنتیکی داشته باشد. معمولا کودکانی که در خانواده خود خواهر یا برادری با اختلال بیش فعالی دارند، ممکن است به احتمال 50 درصد مبتلا به اختلال بیش فعالی شوند.
بیشتر بخوانید: آزمایش بررسی ژنتیکی BRCA
چه ارتباطی بین اختلال نقص توجه (ADHD) و ژنتیک وجود دارد؟
احتمال ابتلا به بیش فعالی در خانواده‌هایی که سابقه این اختلال را داشته‌اند، بیشتر از خانواده‌های معمولی است. از طرفی بیش فعالی و ژنتیک با هم رابطه تنگاتنگی داشته و سرعت درگیری آن در خانواده‌های مبتلا، بیشتر خواهد بود. البته برخی از افراد مبتلا به اختلال نقص توجه (ADHD) بعد از انجام آزمایش‌های متعدد، متوجه شده‌اند که ژنتیک تاثیری در به وجود آمدن این اختلال نداشته است. از طرفی هم با انجام آزمایشاتی که بر روی کودکانی که در خانواده‌های دچار اختلال بیش فعالی انجام شده، نشان داده است که کودکان به صورت ژنتیکی به این اختلال دچار شده‌اند. زمانی که هر دو والد دچار اختلال بیش فعالی یا نقص توجه (ADHD) باشند، احتمال مبتلا شدن فرزند به این اختلال بیشتر از 50 درصد خواهد بود.
ارتباط ژن ها و اختلال نقص توجه
اگر یکی از اعضای خانواده مبتلا به اختلال نقص توجه (ADHD) باشد، احتمال درگیر شدن فرد دیگر به این اختلال بر اثر وراثت بیشتر می‌شود. حدود 50 درصد از کودکانی که با اختلال نقص توجه یا اختلال بیش فعالی متولد می‌شوند، معمولا این مشکل را در اعضای خانواده نزدیک به خود از جمله پدر، مادر، خواهر یا برادر دارند. از طرفی ممکن است اعضای خانواده سالم باشند اما این ژن از فامیل‌های نسبی یا اجداد به آن‌ها برسد. بر اساس تحقیقات رابطه بین اختلال نقص توجه (ADHD) و ژنتیک نشان داده شده که یک سوم از پدران مبتلا به این مشکل، فرزندانی با تشخیص بیش فعالی خواهند داشت.
بیشتر بخوانید: ژن درمانی بیماری چشم
بیش فعالی در کودکان دوقلو
براساس تحقیقات سازمان روانشناختی در استرالیا، کودکان دوقلو بیشتر از فرزندان تک دچار اختلال بیش فعالی می‌شوند. معمولا به دلیل توارث ژن و رونویسی از ساختار DNA در شکل گیری جنین، مشکلات و ناهنجاری‌های ژنتیکی نیز منتقل می‌شود. بیش فعالی و ژنتیک در دوقلو‌های همسان بیشتر مشهود خواهد بود. از طرفی ممکن است در خانواده‌هایی که اختلال نقص توجه (ADHD) به صورت ارثی منتقل می‌شود، فقط یکی از دوقلو‌ها دچار آن شود.
از دست رفتن DNATrusted
هیچ عاملی مانند ژنتیک نمی‌تواند در انتقال بیماری‌ها و اختلالات موثر باشد. درست است که ارتباط بین اختلال نقص توجه (ADHD) و ژنتیک به صورت صددرصدی تایید نشده، اما می‌توان همچنان ارتباط مستقیم و موثری بین آن‌ها دانست. محققان با بررسی کودکانی که دچار اختلال نقص توجه بوده‌اند، کشف کردند که در ساختار ژنی آن‌ها ماده مهمی به نام (DNATrusted) تحلیل رفته است. در واقع ساختار DND آن‌ها کامل نبوده و دچار نقص یا مشکل است.
بافت مغزی نازک تر
ارتباط بین بیش فعالی و ژنتیک نشان داده است که این اختلال می‌تواند بر اثر نازک شدن بافت مغزی نیز که زیر دسته مشکلات ژنتیکی است صورت بگیرد. البته تحقیقات نشان داده است که بزرگ‌تر شدن ضخامت بافت مغز در بزرگسالی، می‌تواند در بهبود مشکلات ژنتیکی کودک از جمله اختلالاتی مانند بیش فعالی موثر باشد. نازک‌تر یا ضخیم شدن بافت مغزی، می‌تواند بر اثر تغییرات ژنتیکی صورت بگیرد.
بیشتر بخوانید: آزمایش ژنتیک قبل تولد
آیا فقط عوامل ژنتیکی در بروز بیش فعالی نقش دارد؟
جدا از تاثیرات ژنتیکی بر روی اختلال نقص توجه یا بیش فعالی، عوامل محیطی نیز در به وجود آمد این اختلال بسیار مهم هستند. بروز اختلال نقص توجه (ADHD) و ژنتیک در کنار موارد زیر، نقش پررنگ‌تری به خود خواهد گرفت:
آسیب های فیزیکی و محیطی
آسیب‌های فیزیکی که در دوران کودکی به سر کودک وارد می‌شود، تاثیر به سزایی در به وجود آمدن اختلالات مختلف از جمله اختلال نقص توجه (ADHD) دارد. همچنین نزدیکی مادر در دوران حاملگی یا کودک به امواج خطرناک و اشعه‌های فرابنفش، می‌تواند سیستم عصبی او را تحت تاثیر قرار دهد.
تولد زودرس
تحقیقات نشان داده است که جدا از ارتباط بیش فعالی و ژنتیک، تولد زودرس نوزادان قبل از موعد مقرر منجر به اختلال بیش فعالی یا نقص توجه در بزرگسالی خواهد شد.
اعتیاد مادران
اگر مادران در دوران بارداری یا قبل از اقدام برای بارداری اعتیاد داشته باشند، می‌تواند بر روی سیستم عصبی جنین تاثیر گذاشته و منجر به اختلال نقص توجه یا بیش فعالی شود. حتی 70 درصد از مادرانی که اعتیاد به مصرف نوشیدنی‌های الکلی دارند، کودکانی مبتلا به اختلال نقص توجه یا بیش فعالی خواهند داشت.
ارتباط بین ژنتیک و بیش فعالی در کودکان
اگر رابطه اختلال نقص توجه (ADHD) و ژنتیک در کودکان وجود داشته باشد، نمی‌توان به سادگی جلوی آن را گرفت. بلکه تنها می‌توان از شدت آن جلوگیری کرد یا آن را نسبتا بهبود بخشید. بیماری‌ها یا اختلالاتی که از طریق ژن منتقل می‌شوند، بهتر است زودتر تشخیص داده شده تا با پیگیری و درمان از پیشرفت شدت آن جلوگیری کرد.