آیا اعتیاد ژنتیکی است؟ بسیاری از افراد به خصوص گروهی که اعتیاد را به صورت خانوادگی تجربه مینمایند تمایل دارند بدانند که چه عواملی در بروز اعتیاد نقش دارند. و آیا اعتیاد به صورت ژنتیکی به ارث میرسد؟ برخی از افراد ممکن است استعداد ژنتیکی برای اعتیاد داشته باشند که تحت عنوان اختلال مصرف مواد یا SUD نیز شناخته میشود. با این حال داشتن استعداد ژنتیکی به معنای این نیست که این افراد به صورت صد در صد دچار اعتیاد خواهند شد. ژنتیک تنها یکی از عوامل خطری است که ممکن است منجر به بروز اعتیاد در افراد شود.
چند درصد از موارد ابتلا به اعتیاد ریشهی ژنتیکی دارد؟
بر اساس تحقیقات حدود نیمی از موارد ابتلا به مواد مخدر میتواند به دلیل ژنتیک باشد. اعتیاد شامل مصرف مواد مخدر مانند کوکائین، هروئین و سایر مواد و همچنین الکل و سیگار میباشد. برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید از مشاوره ژنتیک فردمحور استفاده کنید و با مرکز پزشکی فرد محور دوسلدورف تماس بگیرید.
ژنتیک چگونه میتواند موجب اعتیاد شود؟
در پاسخ به این سوال که آیا اعتیاد ژنتیکی است؟ در ابتدا باید توضیح دهیم که اعتیاد یک اختلال مغزی مزمن عود کننده است که ابتلا به آن از طریق ژنها به ارث میرسد. در واقع مانند ابتلا به بیماریهای قلبی و دیابت که در برخی از افراد از طریق ژنها به فرزندان آنها منتقل میشود، اعتیاد نیز میتواند ارثی باشد. برای درک بهتر این موضوع که آیا اعتیاد زنتیکی است یا خیر لازم است ابتدا تفاوت بین ژنتیک و وراثت را بدانید.
ژنتیک علمی است که به مطالعهی ژنها میپردازد. ژنها بخشهایی از DNA هستند که از والدین منتقل میشوند و ویژگیهای ظاهری و آناتومی افراد را تعیین مینمایند. انسان دارای 20 هزار ژن میباشد که روی 23 جفت کروموزوم قرار گرفته است. نیمی از کروموزومها از مادر و نیمی دیگر از پدر به فرزندان منقل میشود.
وراثت به روشی گفته میشود که ویژگیها و صفات مختلف از طریق ژنها به فرزندان منتقل میشود. همهی صفات ژنتیکی نیستند و بیان ژنها تحت تاثیر محیط ممکن است تفاوت داشته باشد. ویژگی هایی مانند قد، رنگ چشم جزء ویژگیهای هستند که از طریق وراثت منقل میشوند و قابل تغییر نیستند. بروز برخی صفات دیگر مانند برخی بیماریها علاوه بر انتقال ژنتیکی به عوامل محیطی نیز بستگی دارد. اعتیاد نیز در این گروه قرار میگیرد.
بیشتر بخوانید: پزشکی فردمحور
آیا ژنی برای اعتیاد شناسایی شده است؟
دوپامین یک انتقال دهنده عصبی میباشد که در مغز تولید میشود. دوپامین به عنوان هورمونی که احساس خوب را ایجاد مینماید شناخته میشود. اعتیاد ژنتیکی با سطوح ارثی دوپامین در ارتباط میباشد. بالا بودن سطح دوپامین موجب میشود فرد به سمت رفتارهای اعتیاد آور بیشتر تمایل داشته باشد.
چندین ژن مرتبط با اعتیاد به الکل و یا مواد خاص شناسایی شدهاند و تحقیقات در این زمینه همچنان ادامه دارد. برخی از این ژنها عبارتند از:
- ADH1B و ALDH2: این ژنها در متابولیسم الکل نقش دارند. اختلالات ژنتیکی در این ژنها موجب میشود که فرد پس از مصرف الکل علائم ناراحت کنندهی کمتری را تجربه نماید. در واقع این ژنها اثر محافظتی در مقابل مصرف الکل دارند و باعث میشوند فرد الکل بیشتری مصرف نماید.
- CHRM2 و GABRA2: این ژنها نیز با اختلال مصرف الکل ارتباط دارند. همچنین به نظر میرسد ژنهای نامبرده در شروع زود هنگام مصرف الکل نقش داشته باشند.
- CHRNA2: این ژن با اعتیاد به مصرف ماری جوآنا و حشیش نقش دارد.
- PDE4B, CUL3 و PTGER3: بر اساس مطالعات انجام شده این ژنها در مصرف الکل و سیگار نقش عمده دارند.
- HIST1H2BD: ارتباط این ژن با اعتیاد به کوکائین شناسایی شده است.
مطالبی که بیان کردیم بدان معنا نیست که اگر شما این ژنها را داشته باشید و یا اگر یکی از اعضای خانوادهی شما درگیر اعتیاد باشد، شما هم به اعتیاد مبتلا خواهید شد. دارا بودن فاکتورهای ژنتیکی فقط به این معنا است که شما بیشتر از سایرین در معرض اعتیاد قرار دارید.
بیشتر بخوانید: آتروفی مخچه
عوامل محیطی موثر در بروز اعتیاد
عوامل مختلفی در بروز اعتیاد نقش دارند که عبارتند از:
- واکنشهای پیچیده بین ژنها و محیط
- نحوهی تربیت دوران کودکی
- عوامل اجتماعی مانند: قرار گرفتن در معرض تجربیات نامطلوب در اوایل زندگی، مورد سواستفاده قرار گرفتن، مشاهدهی خشونت خانگی، طرد شدن توسط والدین و ….
- الگوبرداری از والدین مانند مصرف مواد توسط یکی از والدین
- عوامل محیطی مانند زندگی در منطقهای با آمار بالای جرم و جنایت، وضعیت اقتصادی نامناسب، بیکاری و ..
- دسترسی آسان به مواد مخدر
- قرار گرفتن در گروه همسالان که رفتارهایی مانند نوشیدن الکل، کشیدن سیگار و مصرف مواد مخدر را از خود بروز میدهند.
- بیماریهای روانی: بیماران مبتلا به اختلالات دو قطبی، افرادی که دچار اختلال استرس پس از سانحه هستند و یا افرادی که دچار افسردگی هستند بیشتر از سایرین ممکن است معتاد شوند.
بیشتر بخوانید: درمان سرطان خون با ژن درمانی
پیشگیری از اعتیاد ژنتیکی
همان طور که اشاره شده، عوامل ژنتیکی میتوانند در پنجاه درصد از اعتیادها نقش داشته باشند اما در صورتی که شما سابقهی خانوادگی ابتلا به اعتیاد را دارید میتوانید با انجام برخی راهکارها احتمال بروز اعتیاد را در خود کاهش دهید. تعدادی از این اقدامات عبارتند از:
- محدود کردن و یا عدم مصرف سیگار، الکل و یا هر نوع مادهی مخدر به صورت تفریحی
- صبحت و مشاوره با یک روانشناس
- صحبت با پزشک متخصص برای درک اینکه آیا شما دارای استعداد ژنتیکی ابتلا به اعتیاد هستید با خیر و دریافت راهکارهای پیشگیری مناسب
نتیجه گیری
در این مقاله به مبحث آیا اعتیاد ژنتیکی است؟ پرداختیم. لازم است بدانید اگر دارای ژنهایی باشید که شما را در معرض احتمال اعتیاد قرار میدهند، باید این نکته را همواره به یاد داشته باشید که داشتن این ژن ها به معنای ابتلای قطعی به اعتیاد نیست. اعتیاد سرنوشتی است که خود شما آن را رقم میزنید. با درک عوامل خطر و سابقهی خانوادگی ابتلا به اعتیاد میتوانید خود را از دام اعتیاد نجات دهید.