ژن درمانی سرطان، در واقع عبارت است از تزریق یک سری مواد خارجی ژنومی به بافت‌های میزبان برای این‌که بتوان مشکلات و یا عملکردهایی که در بافت آن‌ها وجود دارد را اصلاح کرد. یا این‌که بتوان خواص بیولوژیکی سلول‌ها را برای این‌که آن‌ها را مداوا کرد تغییر داد. در ابتدا هدف از ژن درمانی سرطان این بود که بتوان بیماری‌های ژنتیکی را مدیریت کرد. اما در حال حاضر از این روش برای این‌که اختلالات مختلف که در بدن وجود دارد از جمله اختلالات اکتسابی و ارثی را مدیریت و درمان کرد استفاده می‌شود. بنابراین در سه دهه اخیر پیشرفت‌های بسیار زیادی در حوزه فناوری‌های مهندسی ژنوم به وجود آمده که باعث شده است که از طریق ژن درمانی سرطان بتوان به پیشگیری و یا مدیریت بیماری‌های صعب العلاج پرداخت. در این مقاله با توضیحاتی جامع درباره ژن درمانی سرطان با شما همراه هستیم.
علت تاکید بر روی ژن درمانی سرطان
علی رغم آن‌چه که افراد تصور می‌کنند که پیشرفت‌هایی در فرآیند درمان سرطان ایجاد شده است و گزینه‌های معالجه افزایش یافته است؛ اما باید دانست که گزینه‌های معالجه برای بیماری این نوع بیماران محدود می‌باشد و هنوز پیش آگاهی بسیار ضعیف است. شیمی درمانی سرطان بعد از جراحی یا پرتو درمانی گزینه‌هایی هستند که برای معالجه بیماران سرطانی از آن استفاده می‌شود اما با وجود این موارد بسیاری از سرطان ها وجود دارد که در مقابل درمان مقاومت بیشتری نشان می‌دهند. ولی برخی از مراکز بزرگ‌تری وجود دارد که در حال توسعه دادن روش‌هایی هستند که بتوان در مقابل این بیماری‌های صعب العلاج از آن‌ها استفاده کرد. یکی از این مراکز، مرکز پزشکی فرد محور دوسلدورف آلمان می باشد که بر اساس ویژگی های ژنتیکی هر فرد، درمان مناسب را برای او تجویز می نماید. ژن درمانی سرطان برای درمان انواع سرطان ها در این مرکز توسط پروفسور کریم نیرنیا انجام می شود.
روش‌های درمان در ژن درمانی سرطان
تمرکز برنامه ژن درمانی سرطان بر روی ویروس‌های مهندسی شده است تا بتوان آن‌ها را در سلول‌های سرطانی توسعه و تکثیر کرد تا بتواند بیماری را از بین ببرد. در بسیاری موارد از آدنوویروس و یا ویروس واکسینیا استفاده می‌شود که با حفظ کردن ایمنی بدن می‌تواند کارایی آنکولوتیک را در مقابل سلول‌های تومور افزایش دهد. اصولاً این ویروس‌ها برای این‌که بتوان ژن‌ها را انتقال دهد طراحی می‌شود و می‌تواند بر محیط تومور تأثیر بگذارد و باعث بالا رفتن کارایی درمان شود. امروزه اکثر روش‌های درمان بدین صورت است که بررسی‌هایی در ایمنی میزبان انجام می‌گیرد که چگونه ویروس به تومور پاسخ می‌دهد تا بتوان از این طریق پتانسیل ویروس‌ها را برای تعلیل کردن بدن در مقابل ضد تومور به حداکثر رساند.
همچنین مطالعات گوناگونی بر روی ژن درمانی سرطان انجام می‌گیرد که چگونه تغییراتی در تغییرات ژنتیکی در تومور به وجود بیاورد که باعث شود قدرت ویروس را به حداقل برساند. امروزه درحال شناسایی و پیش بینی کردن بیومارکرهایی هستند که برای فعالیت کردن ویروس‌ها در سلول‌های تومور وجود دارد. بررسی می‌کنند که پاسخی که در اثر التهاب عفونت ویروسی به وجود می‌آید چگونه می‌تواند باعث افزایش یافتن مرگ بیماری‌های موجود در سلول‌ها شود.
ژن درمانی سرطان چگونه انجام می‌شود؟
تحویل دادن ژن یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هایی می‌باشند که در ژن درمانی سرطان مورد استفاده قرار می‌گیرد. همان طور که می‌دانید تزریق کردن ژن‌ها به سلول‌های کوچک بسیار سخت می‌باشد. بنابراین باید از وکتور یا حامل برای انجام این کار استفاده شود در حالت کلی ویروس‌ها به عنوان ناقل مورد استفاده قرار می‌گیرد. حامل ویروس برای این‌که بتواند DNA انسان را انتقال دهد باید از نظر ژنتیکی تغییر کند. بنابراین این ویروس‌ها مثل ویروس هایی می‌باشد که باعث ایجاد سرما خوردگی می‌شود البته با این تفاوت که باید آن را در حالت خاموش قرار داد تا باعث ایجاد سرماخوردگی در بیمار نشود.
البته در برخی مواقع یک سری سلول‌ها از بیمار گرفته می‌شود و آن‌ها را در آزمایشگاه در مقابل ویروس قرار می‌دهند تا ویروس به ژن دلخواه وصل شده و در نهایت به سلول‌ها راه پیدا کند. این سلول‌ها در آزمایشگاه‌ها قادر به رشد هستند و بعد از رشد یافتن از طریق تزریق کردن در قسمت وریدی به بیمار برمی‌گردد. البته ممکن است که آن را بخواهند از طریق ریه یا تومور به بدن انسان تزریق کنند در برخی موارد ممکن است که حامل از طریق ژن به طور مستقیم بخواهند که به قسمت وریدی بیمار تزریق شود یا بخواهند که به حفره بدن یا تومور تزریق شود.
هنگامی‌که ژن به قسمت سلول برسد، باید به هسته سلول یعنی جایی که DNA در آن قرار دارد برود و با مواد ژنتیکی انسان که در بدن انسان موجود است ترکیب شود. پس از آن باید آن را روشن کرد تا به تولید مواد پروتئینی بپردازد. برای این که در انتقال دادن ژن موفق شد باید پروتئین تولید شده به نحو درست کار کند. نحوه انجام ژن درمانی سرطان در چند مرحله می‌باشد که برای موفقیت، باید تمام مراحل به نحو احسن انجام گیرد.
بیشتر بخوانید: سلول درمانی چیست؟
عوارض ژن درمانی سرطان
با توجه به این‌که ژن درمانی سرطان روشی بسیار جدید می‌باشد تمام عوارضی که ممکن است بعد از آن رخ دهد علی الخصوص عوارض بلند مدت اطلاع چندانی وجود ندارد. اما بر اساس یکسری بررسی‌های انجام گرفته به این نتیجه رسیده شده است که سیستم ایمنی بیمار ممکن است که به حامل خارجی یکسری واکنش‌هایی نشان دهد که این واکنش‌ها شامل علایم زیر می‌باشد: تب، لرز شدید، پایین آمدن فشار خون، تهوع و استفراغ، سردرد و موارد دیگر. معمولاً این علایم در مدت کوتاه حدودا در 24 تا 48 ساعت بعد از آن از بین می‌رود.
البته ممکن است عوارض جانبی دیگر با توجه به نوع حامل در بدن انسان رخ دهد که می‌توان به این موضوع اشاره کرد که اگر ژن به ریه بیمار تزریق شود ممکن است عوارض عوارض جانبی در قسمت ریه رخ دهد. البته یک سری عوارضی جانبی نظری هم وجود دارد که در حال حاضر در کارآزمایی‌های بالینی هستند و به پاسخ قطعی یرای آن نرسیده‌اند.
مثلاً این ترس وجود دارد که ژنی که وارد سلول سالم می‌شود در قسمت سالم اثرگذار نباشد و باعث آسیب رساندن به آن قسمت شود یعنی در آن قسمت منجر به بیماری سرطان نشود که هنوز دانشمندان پاسخی به این سوالات نیافته‌اند. ینابراین برای این‌که این روش درمان کمترین عوارضی برای بیمار داشته باشد باید از بهترین متخصص و جزاح کمک گرفت که دکتر نادر فرهی در این زمینه می‌تواند کمک فراوانی کند.
جمع‌بندی
یکی از روش‌های درمانی که برای درمان سرطان امروزه مورد استفاده قرار می‌گیرد، ژن درمانی سرطان می‌باشد که از طریق تزریق کردن مواد خارجی به بافت‌های فرد بیمار انجام می‌گیرد. ژن درمان روش‌های مختلفی دارد و از طریق گوناگونی انجام می‌گیرد. از طریق تزریق کردن مواد و ویروس به قسمت ریه، وریدی و تومور انجام می‌گیرد که با توجه به بررسی‌هایی که پزشک انجام می‌دهد تصمیم می‌گیرد که به کدام قسمت تزریق شود. البته یکسری عوارض جانبی هم در ژن درمانی سرطان وجود دارد که هنوز به مرحله تأیید قطعی نرسیدند.