آتروفی مخچه به آسیب و یا مرگ سلول‌های عصبی مخچه گفته می‌شود. مخچه، قسمتی از بخش پشتی مغز است. این قسمت، عملکردهای مهمی را در بدن تحت کنترل دارد که شامل تعادل و هماهنگی در ایستادن، راه رفتن، صحبت کردن و حرکت ماهیچه‌ها است.
علت آتروفی مخچه
آتروفی مخچه می‌تواند به دنبال موارد زیر بروز نماید:
- اختلال در مصرف الکل و کمبود برخی مواد غذایی
مصرف الکل موجب کمبود تیامین می‌شود و با آسیب به سلول‌ها منجر به اختلال در عملکرد مغزی می‌شود. افرادی که دچار اختلال مصرف الکل هستند ممکن است در رژیم غذایی خود نتوانند تیامین را به میزان کافی دریافت نمایند و یا اینکه بدن آنها قادر به جذب تیامین نباشد.
- اختلالات نورودژنراتیو
برخی از بیماری‌های می‌توانند موجب تحلیل سلول‌های عصبی نخاع و مغز (از حمله مخچه) شوند. به عنوان مثال: آتاکسی، آتروفی سیستم چندگانه، بیماری کروتسفلد جاکوب و مالتیپل اسکلروزیس (ام اس).
اختلالات نوروردژنراتیو می‌توانند ارثی باشند یعنی از طریق ژن‌های غیرطبیعی والدین به فرزندان انتقال داده شوند و یا اینکه ممکن است فرد بدون سابقه‌ی ارثی خانوادگی به این بیماری مبتلا شود.
- سندرم پارانئوپلاستیک (پاسخ ایمنی بدن نسبت به تومورهای سرطانی)
برخی از افراد دچار یک اختلال ایمنی هستند که منجر می‌شود سیستم ایمنی بدن آنها در پاسخ به تومورهای سرطانی به سلول‌های سالم مغز حمله کند. این اختلال در برخی سرطان‌های خاص مانند سرطان سینه، سرطان تخمدان، سرطان رحم، لنفوم هوچکین در بزرگسالان و سرطان سلول کوچک ریه بیشتر دیده می‌شود.
بیشتر بخوانید: پزشکی فردمحور چیست؟
افراد در معرض ابتلا به آتروفی مخچه
با توجه به علت اصلی آتروفی مخچه، افراد در معرض خطر ابتلا به این بیماری نیز شامل گروه‌های مختلفی می‌شوند. تعدادی از گروه‌های در معرض خطر آتروفی مخچه عبارتند از:
- آتروفی مخچه پارانئوپلاستیک: این بیماری بیشتر در خانم‌های بالای 50 سال شیوع دارد اما در حالت کلی، مشکل در تعادل و تطابق حرکتی با افزایش سن در مردان بیشتر مشاهده می‌شود.
- آتروفی مخچه که به دلیل مصرف الکل و با مشکلات تغذیه بروز نماید در سنین میانسالی آغاز می‌شود.
- آتروفی مخچه همچنین ممکن است در کودکانی که دچار ناهنجاری‌های ارثی خاصی هستند نیز بروز نماید.
شیوع آتروفی مخچه چقدر است؟
آتروفی مخچه پارانئوپلاستیک در کمتر از 1 درصد افرادی که مبتلا به سرطان هستند پیشرفت می‌نماید. با این وجود آتروفی مخچه که به دلیل مصرف الکل ایجاد می‌شود، شیوع بیشتری دارد. براساس مطالعات انجام شده 12 تا 27 درصد افرادی که مبتلا به اختلال مصرف الکل هستند، سطوحی از آتروفی مخچه را تجربه می‌نمایند.
علائم آتروفی مخچه
- اختلال در تعادل، سرگیجه
- ضعف و کاهش توان عضله‌ها (هیپوتونی)
- اختلال در بینایی مانند دوبینی و حرکات غیرارادی چشم (نیستاگموس)
- ضعف در تطابق عضلات بازو و یا پا (آتاکسی)
- ایجاد مشکل در مهارت‌های حرکتی مانند به کار بردن اعضا بدن و یا بالا نگه داشتن سر
- لرزش در هنگام انجام حرکت‌های ماهیچه‌ای
- عدم تعادل در راه رفتن
علائمی دیگری که به صورت اختصاصی در افراد مبتلا به آتروفی پارنئوپلاستیک مخچه دیده می‌شود عبارتند از:
- زوال عقل (اختلال در حافظه، تفکر و منطق)
- کند شدن و نامفهوم شدن صدا در هنگام صحبت کردن
اختلالات سلامتی که همراه با آتروفی مخچه بروز پیدا می‌نماید:
برخی از افرادی که دچار آتروفی مخچه هستند ممکن است به تعدادی اختلالات روانی نیز مبتلا شوند. این اختلالات عبارتند از:
- اختلال کمبود توجه/ بیش فعالی
- طیف وسیعی از اختلالات اوتیسم
- اسکیزوفرنی
تشخیص آتروفی مخچه
- در صورتی که شما مشکوک به آتروفی مخچه باشید ابتدا علائم شما با دقت بررسی می‌شود. سابقه‌ی سلامت و بررسی بیماری‌های خانوادگی ارثی در شما مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
- جهت تائید تشخیص باید یک آزمایش ام آر آی و یا سی‌تی اسکن انجام دهید. تصاویر دریافتی می‌تواند هرگونه تغییر در بافت مغز را به صورت کامل نمایش دهد. مخچه در تصاویر سی‌تی اسکن و ام آر آی در افرادی که دچار آتروفی مخچه هستند، کوچکتر از اندازه‌ی طبیعی مشخص می‌شود. تصاویر تشخیصی می‌توانند سایر مشکلات مغزی مانند تومور مغز و یا سکته‌ی مغزی را نیز مشخص نمایند.
- در برخی موارد لازم است مایع مغزی نخاعی بیمار مورد ازمایش قرار بگیرد. این نمونه گیری جهت بررسی اختلال خودایمنی مانند سندرم پارانئوپلاستیک انجام می‌شود.
- آزمایش خون جهت تشخیص برخی آنتی بادی‌ها که سیستم ایمنی در مبارزه با بیماری‌ها تولید می‌نماید.
- برای افرادی که مشکوک به آتروفی ارثی مخچه هستند ممکن است آزمایش‌های ژنتیکی تجویز شود.
بیشتر بخوانید: مشاوره ژنتیک ناباروری
درمان آتروفی مخچه
درمان قطعی برای آتروفی مخچه وجود ندارد و درمان‌هایی که در حال حاضر به بیماران ارائه می‌شود با توجه به عامل اصل اتروفی مخچه جهت مدیریت علائم است. برخی داروها می‌توانند در کاهش علائمی مانند لرزش، مشکل راه رفتن و یا سرگیجه به بیماران کمک نماید.
درمان‌هایی که برای آتروفی پارانئوپلاستیک مخچه وجود دارند عبارتند از:
- شیمی درمانی
- پرتودرمانی
- استفاده از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی
- ایمونوتراپی
- جراحی جهت برداشتن تومور
راهکارهای درمان آتروفی مخچه مرتبط با مصرف الکل
- عدم مصرف الکل
- تغییر در رژیم غذایی شامل مصرف غلات کامل، گوشت بدون چربی، ماهی، محصولات غذایی غنی شده با تیامین)
- مصرف مکمل تیامین
بیشتر بخوانید: پزشکی فردمحور و درمان سرطان
سایر درمان‌های آتروفی مخچه
آتروفی مخچه به هر دلیلی که ایجاد شده باشد درمان‌های فیزیوتراپی، گفتار درمانی و کاردرمانی می‌تواند به این گروه از بیماران کمک نماید تا مهارت‌های زیر را بهبود ببخشند:
- مهارت‌های حرکتی جهت انجام فعالیت‌های روزانه
- هماهنگی در انجام فعالیت‌های عضلانی و حرکتی
- بهبود بلع، صحبت کردن و مهارت‌های زبانی
پیشگیری از آتروفی مخچه
با قطع مصرف الکل می‌توانید تا حدود زیادی خطر آتروفی مخچه که به دلیل مصرف الکل ایجاد می‌شود را کاهش دهید اما جهت پیشگیری از سایر انواع آتروفی مخچه در حال حاضر متاسفانه هیچ گونه راهکاری وجود ندارد.
منبع:
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22636-cerebellar-degeneration